Балаларды қорғау күні: Қазақстанда балаларға қаншалықты көңіл бөледі?
31 Мамыр 2023
8
Балаларды қорғау күні: Қазақстанда балаларға қаншалықты көңіл бөледі?
Бүкіл әлемде және Қазақстанда пандемиядан кейінгі беби-бум республика халқын айтарлықтай «жасартты»: мысалы, биылғы жылдың басындағы мәлімет бойынша, елде 6,74 млн бала бар. Еске салайық: БҰҰ Бала құқықтары туралы конвенциясына сәйкес, Қазақстанда 18 жасқа толмаған барлық адамдар бала болып саналады.
Балалардың жалпы халық санындағы үлесі он жыл бұрын 30,1%, 2010 жылы небәрі 29,7% болса, қазір 34,1%. Өңірлер бойынша халықтың жалпы санындағы балалардың үлесі Түркістан облысында 43,3%-дан Солтүстік Қазақстан облысында 24%-ға дейін ауытқиды.
Қазіргі жағдайда балалар біздің болашағымыз деген сөз тура мағынаға ие болып, болашақтың жарқын болуы үшін қазірден бастап күш салу керек.
Жалпы ҚР-да балаларды заң қорғайды. Лайықты балалық шақты қамтамасыз етудің барлық аспектілері әртүрлі мемлекеттік бағдарлама бар. Атап айтқанда, мектепке дейінгі, орта және жоғары білім беруді дамыту тұжырымдамасы, ерекше қажеттіліктері бар балаларды әлеуметтік-медициналық-педагогикалық түзету бағдарламасы және тағы басқа. Тіпті, соғыс аймақтарынан (Сирия, Иран) ҚР-на оралған балалар мен әйелдерді репатриациялау және реинтеграциялау бағдарламасы сияқты нақты жобалар бар.
Елімізде «Ұлттық қор — балаларға» жобасынан бастап, мысалы, балаларға жеке баспанамен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін арнайы тұрғын үй бағдарламалары мен Отбасы банкінің депозиттері немесе көп балалы отбасылар немесе ерекше балалары бар отбасылар үшін тұрғын үй бағдарламалары сияқты түрлі қолдау құралдары ұсынылады (мысалы, «Бақытты отбасы»).
Балаларды қолдауға квазимемлекеттік компаниялар да, ESG тұрақты даму принциптерін ұстанатын коммерциялық құрылымдар да үлкен үлес қосуда. Мысалдарды төмендегі инфографикадан қараңыз.
Мысалы, «Самұрық-Қазына» АҚ ұлттық әл-ауқат қоры қайырымдылық жобалардың барлық түрлеріне Samruk-Kazyna Trust әлеуметтік жобаларды дамыту қорын құрды, олардың көпшілігі балаларды қорғауға бағытталған. Қор жобаларының қатарында балаларға арналған мектептер, білім беру, медициналық және спорт нысандарының құрылысы, ерекше қажеттіліктері бар балаларға арналған бағдарламаларды қолдау және т. б. бар.
Балалар мен балалық шақты қолдаудың жүйелі тәсілінің тағы бір мысалы — ERG. Бұл тау-кен металлургиялық корпорациясы балалар мен жасөспірімдерге арналған түрлі жобаларды әзірлейді, соның ішінде білім беру (ERG mektepke, «ERG колледждерге», Momentum кәсіпкерлік мектебі, студенттік кәсіпкерлік экожүйесі және т. б.), бос уақытты ұйымдастыру, баспанамен қамтамасыз ету, балалар үйін қолдау және т. б. бар. Компания жұмыс істейтін басқа елдерде де мұндай жобалар бар. Мысалы, Конго ДР мен Африканың басқа елдерінде артелдік тау-кен жұмыстарында балалар еңбегін жою бойынша үлкен жоба іске қосылды.
Қаржы институттары арасында жоғарыда аталған мемлекеттік Отбасы банкінен басқа Jusan Bank-ті ерекше атап өтуге болады: банктің түпкілікті бенефициарлары — еліміздегі жоғары және орта білім беру флагмандары Назарбаев Университеті және НЗМ. Тұрақты даму жөніндегі есептерге сүйенсек, банктің балалар мен жасөспірімдерге арналған оқыту бағдарламалары да бар. Қаржы институты да балаларға арналған түрлі бастамаларды қолдайды.
Бұл Қазақстандағы компаниялардың, мекемелердің және мемлекеттік сектордың балалар мен балалық шақты қалай қолдайтынының бірнеше мысалдары ғана. Айта кету керек, балалық шақ қаншалықты толыққанды және қорғалғанын көрсететін елдер рейтингінде ҚР жағдайы жаман емес.
Мәселен, 2021 жылдың соңғы деректері бойынша, ҚР бір жыл бұрынғы 50-орыннан 186 елдің ішінде 49-орынға ие болды және дені сау және бақытты балалық шақтан айырылған балалары аз елдердің қатарына енді.
Көрсеткіш балалық шақтың кейбір негізгі құқықтарына немесе кепілдіктеріне: өмірге, салауатты өсу мен дамуға, білім алуға және зияннан қорғауға бағытталғанын ескеріңіз. Балада осы мүмкіндіктердің барлығы болса, оның балалық шағы толыққанды болып саналады. Балалық шақтың үзілу (аяқталуы) факторлары болса, елдің көрсеткіші төмендейді.
ҚР-ның 2021 жылғы индексі 1000-ның ішінде 933. 47-орында және 940 ұпай жинаған Кувейтке дейін Қазақстан небәрі 7 ұпайға жетпей қалды. Кувейт толыққанды балалық шақтан айырылған балалар өте аз (мүмкіндігінше ескеру керек).
Танымал мақалалар
Барлығын көруТеміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 Желтоқсан 2023
602
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 Қаңтар 2024
342
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 Қаңтар 2024
312
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 Қаңтар 2024
311
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 Қаңтар 2024
271
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 Қаңтар 2024
259
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 Қаңтар 2024
252
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 Қаңтар 2024
239
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 Қаңтар 2024
233
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 Қаңтар 2024
232
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 Наурыз 2024
229
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 Желтоқсан 2023
228
Ақпан айының соңына қарай Қазақстан дамудың жаңа моделіне техникалық түрде көшеді
Әлихан Смайылов үкіметі «Ескі Қазақстанның» төтенше жағдайлар қызметі миссиясын орындады, Олжас Бектенов үкіметі «Жаңа Қазақстанның» даму циклін іске қоспақ. Бұрынғы Читать далее...
13 Ақпан 2024
226
Қазақстандық кәсіпорындар елді жиһазбен қалай қамтамасыз етіп отыр?
2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында елде 82,6 млрд теңгеге жиһаз өндірілді, бұл өткен жылмен салыстырғанда құндық мәнде 27,7% көп. Өнеркәсіп өндірісінің индексі Читать далее...
24 Қаңтар 2024
214
ШОБ даму қарқыны бойынша Талғар ауданы Алматы облысындағы үздіктердің біріне айналды
Ауданда 20,4 мыңға жуық кәсіпкер жұмыс істейді 2023 жылдың бірінші жартыжылдығында Алматы облысында 133,5 мың шағын және орта бизнес субъектілері Читать далее...
15 Қаңтар 2024
208